Religia w Bułgarii

Bułgaria to państwo świeckie. Jak wszystkie republiki konstytucyjne zapewnia swobodę wyznania. Instytucje i organizacje wyznaniowe są oddzielone od państwa. W kraju obecne są różne religie i wyznania. Za wierzących uważa się około 80% populacji, ale tylko 13,6% z nich regularnie uczestniczy w nabożeństwach. Największą religią jest chrześcijaństwo – 85% wierzącej ludności. Głównym wyznaniem, oficjalnym od IX w., jest chrześcijaństwo wschodnio-prawosławne. Należy do niego 82,6% ludności. 0,6% (44 000) wyznaje katolicyzm, 1,12% protestantyzm (greko-katolicyzm i protestantyzm). Są tu także wierni ormiańsko-gregoriańskiej cerkwi prawosławnej oraz członkowie innych odłamów chrześcijaństwa: zielonoświątkowcy, metodyści, baptyści, adwentyści i inni.

Drugą religią, co do znaczenia i liczby wyznawców, jest islam. Prawie 13% wiernych w kraju (około 1 miliona) to muzułmanie. W Bułgarii mieszka także niewielka grupa przedstawicieli judaizmu. W kraju działa też cerkiew rosyjska, kościół rumuński i ewangelicki. Na terenie współczesnej Bułgarii znajduje się wiele historycznych obiektów kultu pogańskiego: stare trackie świątynie i grobowce – dolmeny, datowane na II-I tysiąclecie p.n.e. Znajdują się one niedaleko wsi Swesztari i Mezek, a także miast Strelcza i Kazanlyk.

Prawosławie
Chrześcijaństwo zawitało do Bułgarii w I w.n.e. Według niektórych przekazów, Amplij – uczeń apostoła Pawła, założył pierwsze europejskie biskupstwo w mieście Odes (obecnie Warna). Według Euzebiusza z Cezarei, w II wieku biskupstwa istniały także w bułgarskich miastach Debelt i Anhial. Biskup Sardiki (obecnie Sofia) Protogon był uczestnikiem pierwszego soboru w 325 r. W połowie IX w., w 865 r., car Bułgarii święty książę Borys I przyjął chrześcijaństwo. Chrzcił go grecki misjonarz. Po tym wydarzeniu nastąpiły masowe chrzty narodu bułgarskiego. Mądry i ostrożny Borys wiedział, że chrześcijaństwo pomoże mu zjednoczyć ludność Bułgarii, wzmocnić państwo oraz jego władzę i wpływy.

Pod koniec pierwszego tysiąclecia wykształciły się polityczne, gospodarcze i społeczne warunki dla szybkiego rozprzestrzeniania się chrześcijaństwa. Naród przyjął prawosławie, które stało się częścią ich kultury i życia. W następnej dekadzie cerkiew bułgarska została autokefalią (zyskała niezależność) pod jurysdykcją Patriarchatu Konstantynopola. Od tej pory cerkiew kilka razy traciła jednak swoją niezależność. W 1953 r., ponownie stała się autokefalią, sama zarządza swoją wewnętrzną organizacją, a w dyptyku (spisie cerkwi wymienionych podczas liturgii) zajmuje 6 miejsce. Bułgarską cerkwią prawosławną kieruje Patriarcha Bułgarii, który razem z Synodem metropolitów stanowi najwyższą władzę religijną. Służby w cerkwiach odprawiane są w języku bułgarskim. Cerkiew bułgarska dzieli się na diecezje, a te z kolei na enorie.

Prawosławie odegrało ważną rolę w formowaniu narodu bułgarskiego. Pomogło zachować rodzimy język i kulturę. Pierwsze chrześcijańskie cerkwie zaczęły powstawać pod koniec I tysiąclecia.

Katolicyzm
Katolicyzm to trzecia co do liczby wyznawców religia w Bułgarii (po prawosławiu i islamie). Pierwsi przedstawiciele tego wyznania pojawili się w kraju w XIV w. w czasie panowania Turków. Byli to kupcy i górnicy z Europy Zachodniej, wyznania rzymsko-katolickiego. W XVI-XVII w. na katolicyzm przeszli pawlikianie – potomkowie wyznawców jednego z największych ruchów heretyckich średniowiecza, który narodził się w Armenii w VII w. Ze względu na prześladowania ze strony Turków, pawlikianie zmuszeni byli uciekać z terenów byłego Imperium Bizantyjskiego za Dunaj i zatrzymali się w rejonie Banat. Sami siebie zaczęli nazywać banatskimi Bułgarami. Obecnie na granicy z Serbią i Rumunią żyje ok, 10-15 tys. potomków pawlikianów, którzy teraz są wyznawcami rzymskiego katolicyzmu. Część z nich przyjęła islam i żyje w Grecji, Turcji i byłej Jugosławi. Na początku XX w., podczas ludobójstwa Ormian w Turcji, do Bułgarii uciekali przedstawiciele ormiańskiej cerkwi prawosławnej. W kraju znajdują się katolickie kościoły m.in. w Sofii i w Płowdiw.

Islam
To druga co do liczebności religia w Bułgarii. Islam rozpowszechnił się tu po najeździe Turków w XIV w., którzy przymusowo nawracali miejscowych. Muzułmanie w Bułgarii różnią się pod względem etnicznym. Największą grupę stanowią muzułmanie pochodzenia tureckiego, których jest ponad 713 tys. Żyją oni na północnym wschodzie kraju i na granicy z Turcją: w Szumenie, Razgradzie, Kyrdżali, Chaskowie. Islam wyznaje także ok. 130 tys. etnicznych Bułgarów – pomaków, którzy w XV-XVII w. masowo przechodzili na islam. Żyją oni głównie w Rodopach. Trzecią grupą są cyganie (103 tys.), żyjący w całym kraju niewielkimi grupami. Islam wyznają w Bułgarii także Tatarzy, Arabowie, Czerkiesi (20 tys.), którzy znaleźli się w Bułgarii w XIX w., Albańczycy i Bośniacy. Większość bułgarskich muzułmanów to sunnici. Szyitów jest ok. 80 tys.

W państwie znajduje się wiele meczetów. W stolicy Bułgarii – Sofii położony jest jeden najstarszych meczetów w Europie. Ciekawe są także meczety Biuiuk i Bania Baszy. Największy muzułmański kompleks, obejmujący meczet, medresę, cmentarz, bibliotekę i pawilon z wodami mineralnymi, Tombul Dżamia znajduje się w mieście Szumen. Został wybudowany w 1774 r. Meczety są także w Płowdiwie (Imaret i Dżumaia), w Razgradzie (meczet Achemda Beia i Ibrahima Paszy), w Samokowie (Bajrakli). Ciekawe, że niektóre z obiektów kultu – Demir Baba i ruiny wsi Obroczyce (niedaleko od Warny) jednocześnie służą i muzułmanom i chrześcijanom.

Judaizm
Żydzi mieszkają w Bułgarii już 2 tys. lat. W średniowieczu na tych terenach osiedlili się Żydzi z Europy Centralnej. Znalazły tu schronienie całe społeczności Żydów wypędzonych z Hiszpanii przez królów katolickich. Na początku II wojny światowej, było tu około 60 tys. przedstawicieli judaizmu. Mogli oni uciec od losu jaki spotkał Żydów w innych krajach okupowanych przez nazistów. 90% bułgarskich Żydów wyemigrowało do Izraela. Dziś społeczność żydowska w Bułgarii nie jest liczna. W wielu miastach działają synagogi m.in. w Sofii, Płowdiwie, Samokowie, Rusie, Widin.

Wspólnoty religijne w Bułgarii istnieją zgodnie z prawem i żyją w przyjaźni.